36. Uczę się fotografii

Tak tylko na marginesie

Nie mogę się równać z mistrzami, ale są oni dla mnie ważnym źródłem inspiracji. Oglądając ich zdjęcia nie analizuję jednak kompozycji obrazu, gry światła, nie dokonuję gramatycznego rozbioru zdjęcia, co zaleca David duChemin w swoich podręcznikach, a potem poskazuje jak zrobić dobre zdjęcie (jak uwiecznić fotografowaną scenę na matrycy, a potem jak poddać obróbce w programie graficznym). Do mnie przede wszystkim musi przemówić całość. Po prostu patrzę i wchłaniam całość oglądanego obrazu, i albo do mnie przemówi albo nie. I nie jest ważne, czy temat znajduje się w tzw. mocnym punkcie obrazu, czy umieszczony jest centralnie albo czy wzrok podąża jakąś ścieżką. Ważne jest tylko to, czy zdjęcie robi na mnie wrażenie. Nie musi mi się nawet podobać, ale musi robić wrażenie. Oczywiście wolę, kiedy mi się podoba.

Uczę się inaczej. Myślę że podstawowa rola przypada tu podświadomości; z patrzenia na dobre zdjęcie zawsze „coś” w niej trwale pozostaje i owocuje podczas fotografowania. Bardzo odpowiada mi koncepcja Henriego Cartier-Bressona (jednego z założycieli fotograficznej agencji Magnum) - który uważa, że w fotografii przede wszystkim należy być wrażliwym i korzystać bardziej z intuicji niż z rozumu (czytaj - z teoretycznych rozważań i wyuczonych zasad).

Od kogo się uczę

Fotografii uczę się od mistrzów fotografii i malarstwa. Oglądam ich zdjęcia i obrazy, lubię grafiki; oglądam w Internecie, w albumach, na wystawach. Te ostatnie, niestety, zbyt rzadko. Na niektóre „obrazki” tylko spojrzę, przy innych zatrzymuję się na dłużej. Zdjęcie, tak jak obraz malarski, może być (dla mnie) nijakie, słabe, ładne, ilustracyjne, refleksyjne albo po prostu dobre. Zdjęcie powinno budzić jakieś emocje; najlepiej jeśli u oglądającego budzi zachwyt. Jest specjalna kategoria zdjęć i fotografów (zarówno zagranicznych jak i polskich) do których wracam i oglądam wielokrotnie; ich internetowe galerie mam w komputerowej zakładce. Wyróżnię tutaj jednak tylko jednego fotografa przyrody, do którego dzieł od lat wracam i wracam, i zawsze budzą mój zachwyt; to Vincent Munier. Mistrz oszczędnego kadru, wspaniałych obrazów zarówno kiedy światła jest „jak na lekarstwo”, jak i kiedy występuje absolutna dominacja bieli. Kiedy w kadrze dominuje absolutna czerń lub głęboki cień, temat u Muniera potraktowany jest muśnięciem światła. Kiedy dominuje biel, temat wyłania się z niej w postaci mocnego kontrapunktu.

Uczę się przez inspirację, a lekcje odrabiam z podświadomości

Gdzie fotografia przyrodnicza, a gdzie zdjęcia architektury? A co to za różnica dla fotografa, który się uczy? Wcześniejsze doznania z patrzenia na przyrodnicze fotogramy Muniera były dla mnie inspiracją podczas z sesji zdjęciowej architektury w Rzymie w niskim kluczu (1), jak również kiedy koło domu fotografowałem pająka w wysokim kluczu (2). Światła i cienie muszą w być kadrze potrzebne dla ekspresji nastroju czy dramaturgii sceny, muszą się uzupełniać. Światła i cienie tworzą kontrast, ale nie powinien on być agresywny, należy tak naświetlać kadr, tak manipulować rozpiętością tonalną zdjęcia, żeby uzyskać miękki kontrast.

Dla mnie nie jest ważne, czy zdjęcie jest minimalistyczne (2), co często jest zalecane w podręcznikach i na wielu blogach czy też zawiera treść bogatą w różne składowe (3). Nie hołduję więc proponowanej przez niektórych mistrzów zasadzie: im mniej tym lepiej. Nie, na zdjęciu ma być tle ile trzeba, żeby było kompletne. Obraz powinien być jako całość skończony, co oznacza że niczego w nim nie brakuje, ale równocześnie nic bym nie ujął. Fotografując określony temat, cały czas myślę, jak skomponować kadr, żeby zdjęcie było kompletne. I właściwie to sam temat mi to sugeruje. A czy zdjęcie może sugerować, że coś jest jeszcze poza kadrem? Tak może (4).

Czy planuję wcześniej tematy zdjęć przyrodniczych, i to jak będę je kadrował? Bardzo rzadko; często natomiast planuję porę dnia lub nocy i czekam na satysfakcjonujące światło i scenerię (5). Często jednak wykorzystuję po prostu nadarzającą się okazję. Ten scenariusz do filmowania i robienia zdjęć (6) stworzyła sama przyroda bez mojego udziału. Moje było tylko szczęście, że tam byłem.

Czy uznaję zasadę złotego podziału czy trójpodziału, mocnych punktów i linii wiodących? Tak – uznaję, ale stosuję je tylko wtedy gdy o to „prosi się” fotografowany temat. Nie dzieliłem kadru specjalnie na części szukając złotego podziału, nie szukałem mocnego punktu, żeby umieścić w nim wschodzące (7) czy zachodzące (8) słońce i dopiero na tej podstawie komponować zdjęcie. Patrząc na fotografowany temat podświadomie wiedziałem, że kadr powinien właśnie tak, a nie inaczej, wyglądać. Wschodzące słońce znalazło się bardzo nisko z lewej strony tylko dlatego, że moim zdaniem na środku półkuli północnej nie ma innego logicznego opracowania kadru ze wschodzącym słońcem ( 7). Z natury rzeczy musiało znaleźć się po lewej obok mocnego punktu, a ciemna ściana lasu na horyzoncie musiała być nieco poniżej dolnej linii trójpodziału kadru. Podobnie było z zachodem słońca; przy takim układzie chmur słońce i linia lasu nie mogły być umieszczone inaczej niż to pokazałem (8). Tutaj też przyroda stworzyła te obrazy, i to przyroda narzuciła mi kompozycję zdjęcia, a ja je tylko zapisałem. Nie inaczej, zresztą, było ze zdjęciami nr 5 i 6. Moim zdaniem o kompozycji kadru decyduje fotografowana scena, a fotograf albo dokona właściwego wyboru albo nie. To zależy od jego wrażliwości i intuicji.

P.S. Zdjęcia tu prezentowane były już pokazywane przy innych okazjach, ale dobrze (moim zdaniem) ilustrują temat tego wpisu.