55.Owady

Tak tylko na marginesie

W Internecie spotykam czasem fotograficzne portale, w których funkcjonuje dziwny podział, np. na zwierzęta (w domyśle tylko ssaki), ptaki, owady (w domyśle czasem owady i pająki). Ograniczmy się do końcowego fragmentu. Owady to najliczniejsza na kuli ziemskiej grupa zwierząt (a jednak zwierząt – to dla tych, którzy zapomnieli lekcje biologii w szkole) należąca do stawonogów. Nie zaliczajmy jednak do nich pająków. One też należą do stawonogów, ale do odrębnej gromady pajęczaków. Najłatwiejszym sposobem rozróżnienia owadów i pająków jest liczba odnóży – u pierwszych 3 pary umiejscowione na tułowiu, u drugich aż 6 par na głowotułowiu. Z tym jednak, że u pająków 4 pary służą wyraźnie do przemieszczania się, a także przędzenia sieci i kokonów, łapania ofiar, a dwie pozostałe uformowane są z przodu jako szczękoczułki i nogogłaszczki.

Trochę ogólnych wskazówek

W przypadku pospolitych owadów planowanie sesji fotograficznej jest zbędne – możesz zdać się na przypadkowe spotkania w przydomowym ogródku, parku czy podczas spaceru po innych terenach zielonych. Dotyczy to motyli, pszczół, trzmieli i wielu innych. Na łące co chwilę zrywają się komarnice, pasikoniki czy koniki polne. Dobrym miejsce na fotołowy owadów są też ugory, obrzeża lasów i innych zadrzewień, żywopłoty, a nawet niewielkie kępy krzewów. Zależnie od występującej tam roślinności oraz tego czy teren jest suchy lub podmokły możemy spotkać bardzo zróżnicowany świat owadów. Również środek lasu może nam dostarczyć wielu owadzich tematów.

Osobliwym środowiskiem jest woda i jej obrzeża. Wśród mieszkańców tego środowiska na pierwszym miejscu należy wymienić ważki. Ich fotografowanie wymaga już jednak mniejszego lub większego przygotowania. Wybór miejsc przebywania określonych gatunków uławia znajomość ich wymagań środowiskowych i rozpoznanie terenu. Często wystarczy znaleźć dobre miejsce na brzegu, ale czasem trzeba wejść do wody i mogą też być potrzebne wodery lub spodniobuty, a nawet jakiś sprzęt pływający. Przeobrażenie larwy w dorosłą ważkę ma miejsce już tylko na roślinach wyrastających z wody lub na jej brzegu, i przebiega zazwyczaj na przełomie wiosny i lata. W środku lata wiele gatunków można spotkać na łąkach, ogródkach, a nawet w suchym lesie, gdzie zapuszczają się w polowaniu na inne owady.

Ważki nie są łatwe do sfotografowania, ale możesz wieczorem poszukać miejsc, w których siadają one na roślinach do przenocowania. O świcie idziesz od razu w zapamiętane miejsca. Jest to najpewniejszy sposób zrobienia dobrych zdjęć również innych owadów, często przyozdobionych obfitą rosą. Najtrudniej jest fotografować ważki, motyle, pszczoły, trzmiele i inne szybkie owady latem w czasie słonecznej pogody w środku dnia, kiedy są zajęte zdobywaniem pokarmu. Chwilowe zachmurzenie albo oziębienie przed deszczem lub burzą zmusza jednak wiele tych owadów do zaprzestania aktywności i poszukania miejsca do przeczekania niesprzyjającej pogody. Należy to wykorzystać.

O każdej porze dnia i przy każdej pogodzie można znaleźć owady spokojnie żerujące na roślinach. I nie są to tylko „leniwe” larwy, jak gąsienice motyli, ale także wiele form dorosłych, takich jak, biedronki, stonki, kruszczyce, strojnice, srogonie czy cała grupa kózkowatych. Tych owadów szukajmy na kwiatach, pędach roślin zielnych, a nawet pod liśćmi. Owadzich drewnojadów szukajmy na chorych, suchych, ściętych i próchniejących drzewach lub pieńkach po ich ścięciu. Nie sposób wymienić tutaj wszystkich nisz, w których czekają na fotografa owady. Nawet nasze domy mogą nam dostarczyć tematów do zdjęć..

Jakie zdjęcia owadów lubię robić

Ale kiedy chcesz fotografować owady, zastanów się jakie mają być ich twoje obrazy. Portrety całych owadów wyraźnie prezentują pokazanego modela (1). W szczególności piękne są portrety motyli (2) i ważek (3). Czasem sceneria wokół modela zachęca do jej uwzględnienia w obrazie (4). Kiedy indziej korzystny jest portret w ciasnym kwadratowym kadrze (5, 6). Lubię, tak jak tu, w strefie ostrości umieścić tylko głowę, a w nieostrościach rozmyć pozostałą część owada lub nawet pozostawić ją poza kadrem (7-9). Bezwzględnie najostrzej należy wyróżnić oczy. Jedną z moich ulubionych konwencji owadzich portretów są maksymalne zbliżenia, w których ciasno skadrowana głowa robi wrażenie jakby wychodziła z jakichś czeluści (10-12). W tym celu na obiektyw macro nakładam dodatkowo jeden z makrokonwerterów Raynoxa. Wchodzę wtedy w zakres prawdziwej makrofotografii (a)właściwie fotomakrografii) otrzymując na matrycy obraz w skali większej niż 1:1. Ciasne portrety niektórych owadów są ciekawsze, kiedy modela fotografujemy po skosie (13).

Trudność podczas fotografowania w dużym zbliżeniu stanowi zwykle duża ruchliwość owadów. Najprostszym rozwiązaniem jest fotografowanie owada kiedy budzi się z odrętwienia po zimnej nocy; często jest wtedy pokryty kropelkami rosy (10). Wieczorem można naleźć nieruchliwe owady przygotowane do nocnego spoczynku (14, 15).

Duże możliwości stwarza czas rozrodu owadów. Są one wtedy tak zajęte sobą, że można je często fotografować o każdej porze dnia i niemal przy każdej pogodzie i w bardzo ciekawych sytuacjach (15, 16). Prokreacja ważek (16) ma miejsce wiosną, wtedy też ich ubiegłoroczne larwy wcześnie rano wychodzą na pędy roślin do wysokości kilkudziesięciu centymetrów i następuje ich przeobrażenie w osobniki dorosłe (17). Warto wtedy cierpliwie poczekać na rozprostowanie skrzydełek i suszenie ich przed pierwszy lotem ważki (18).

A jakie zdjęcia Ty chcesz robić?

Ogromne możliwości fotograficznego kontaktu z owadami - tą najliczniejszą na Ziemi grupą zwierząt są uwarunkowane poznaniem ich biologii i zachowań, miejsc występowania oraz zależy od opanowania techniki fotografii zbliżeniowej, spostrzegawczości i cierpliwości, ale to jakie będzie końcowe zdjęcie zależy nade wszystko od kreatywności fotografa.

Wyżej podałem zaledwie kilka wskazówek i przytkłądów, jak można fotografować owady i jak ja je fotografuję. W żadnym wypadku nie jest to jednak sugestia dla Czytelnika, że należy tylko tak właśnie. Każdy fotografujący powinien fotografować po swojemu. Uczyłem się szeroko pojmowanej makrofotografii od Marka Wyszomirskiego, który jest dla mnie nadal niedoścignionym mistrzem. Wypracowałem jednak zupełnie inną technikę fotografowania i zupełnie inną konwencję tworzenia obrazów owadów (również pająków). Mam jeszcze troje zaprzyjaźnionych fotografów przyrody; każdy fotografuje po swojemu uzyskując różne ale bardzo ciekawe wyniki.

Bardzo modnym obecnie kierunkiem w makrofotografii (i astrofotografii) jest nakładanie na siebie kilku, kilkunastu lub więcej klatek na siebie (stacking) sumując ujęcia z przesuniętą strefą ostrości. Powstaje jedno końcowe doskonałe technicznie zdjęcie z maksymalnie powiększoną głębią ostrości, która w makrofotografi zawsze jest niewielka - dla wielu fotografów zdecydowanie za mała. Warunkiem sukcesu jest nieruchomy fotografowany model. Mam nawet oprogramowanie do takiego sklejania klatek, ale nigdy go nie użyłem i chyba nie użyję. Dla mnie takie zdjęcia są nienaturalne, bo zbyt doskonałe technicznie. Nie oznacza to jednak, że jestem przeciwny takiej makrofotografii - ma ona swoją niezaprzeczalną wartość - oglądam takie zdjęcia, i to mi wystarczy. Sam wolę robić zdjęcia z przeciwległego bieguna - jakby "niedopowiedziane", z wprowadzoną szczyptą, a czasem nawet garścią tajemniczości.

A jakie zdjęcia Ty chcesz robić?